Συμβουλές μελέτης Γ’ Λυκείου

Αγαπητοί μαθητές,

αναγνωρίζω ότι οι μήνες που πέρασαν ήταν αρκετά αγωνιώδεις για εσάς, που διαγωνιστήκατε στις Πανελλήνιες Εξετάσεις του Μαΐου.
Στον αγώνα σας αυτό ήμουν και θα είμαι συνεχώς δίπλα σας δίνοντας σας κάποιες συμβουλές—οδηγίες που ίσως σας βοηθήσουν κυρίως να κατανοήσετε τον τρόπο που πρέπει να διαβάζετε και τί να προσέχετε σε όσα διαβάζετε και όχι να σας βομβαρδίζω κι εγώ με τυποποιημένες γνώσεις.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ—ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ
1. Πολλοί μαθητές τρομάζουν στην ιδέα και μόνο ότι πρέπει να διαβάσουν Αρχαία Ελληνικά Κείμενα. Θεωρούν ότι το μάθημα αυτό, εκτός του ότι δε τους προσφέρει «σύγχρονες» γνώσεις, είναι «παρακλάδι» κάποιας ξένης γλώσσας, «νεκρής» και πλήρως ακατανόητης. Παιδιά ηρεμήστε! Και τα Αρχαία Ελληνικά είναι Ελληνικά! Αρκεί να το πιστέψετε και να προσπαθήσετε να βρείτε την ομορφιά που κρύβει η γλώσσα μας. Είμαι σίγουρη πως θα σας καταπλήξει ο πλούτος και η αξία της. Γι’ αυτό:
Διαβάζετε τα Αρχαία Ελληνικά χωρίς προκαταλήψεις και χωρίς την εμμονή ότι πρόκειται για μια γλώσσα ξένη! Μην ξεχνάτε πως διαβάζετε την αρχική μορφή της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, άρα οι ομοιότητές τους θα είναι περισσότερες από τις διαφορές τους, κάνοντας τις δεύτερες ελάχιστα αισθητές.
Αρχίστε τη μελέτη των κειμένων αφού κάνετε λεπτομερέστατη επανάληψη της γραμματικής της Αρχαίας Ελληνικής.

Προσπαθήστε να μην «παπαγαλίζετε» τις μεταφράσεις αλλά επιχειρήστε μόνοι σας να μεταφράσετε το κείμενο. Σ’ αυτή την πορεία θα σας βοηθήσει πολύ η μελέτη του λεξιλογίου που υπάρχει κάτω από κάθε κείμενο.
Το λεξιλόγιο θα σας βοηθήσει και στη μετάφραση των λεγόμενων «άγνωστων κειμένων» αλλά και στην εύκολη γραμματική αναγνώριση τύπων του κειμένου.
Αναγνωρίστε στον εαυτό σας το δικαίωμα του λάθους καθώς και την αποδοχή των ελλείψεων που έχετε
σ’ αυτό το μάθημα και προσπαθήστε να καλύψετε με συστηματική μελέτη τα κενά σας.
2. Άγνωστη και αποδεδειγμένα «νεκρή» γλώσσα είναι τα Λατινικά. Ωστόσο πρέπει να τα διαβάσετε:
Να κάνετε συχνές επαναλήψεις στις μεταφράσεις των λατινικών κειμένων. Μην επιχειρήσετε να βγάλετε μόνοι σας τη μετάφραση αυτών! Η σύνταξη των Λατίνων διαφέρει κατά πολύ από τη σύνταξη των Ελλήνων και θα μπερδευτείτε. Ίσως μόνο για τα Λατινικά θα αποδεχόμουν τη συνήθεια κάποιων μαθητών από τη μετάφραση να «βγάζουν»σύνταξη.
Να διαβάζετε και να μαθαίνετε το λεξιλόγιο κάθε κειμένου. Αυτό θα σας βοηθήσει και στη μετάφραση αλλά κυρίως στη γραμματική αναγνώριση και κλίση τύπων του κειμένου, που θα σας ζητηθεί στις εξετάσεις. Μάλιστα σε πολλές συντακτικές ασκήσεις για να γίνουν κάποιες τροποποιήσεις(π.χ. από ευθύ λόγο σε πλάγιο λόγο) είναι, αν όχι απαραίτητη, τότε επιβεβλημένη η γραμματική αναγνώριση κάποιων τύπων που δίνονται στην άσκηση.
Να κάνετε πολλές επαναλήψεις στη γραμματική των Λατινικών. Είναι μια ξένη γλώσσα, εντελώς διαφορετική από τη δική μας και στο λεξιλόγιο αλλά και στη σύνταξη—γραμματική.
Τα Λατινικά, ευτυχώς για εσάς, έχουν περιορισμένη ύλη(20 κείμενα στη Β΄ Λυκείου και 27—30 στη
Γ΄ Λυκείου) και θεωρούνται όλα «γνωστά κείμενα», δηλαδή κείμενα που διδάσκονται στο σχολείο και μόνο αυτά εξετάζονται στις Πανελλήνιες Εξετάσεις. Άρα μπορείτε εύκολα να γράψετε μεγάλο βαθμό σ’ αυτό το μάθημα, αφού η μόνη προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να διαβάσετε χωρίς άγχος.
3. Το μάθημα που αγχώνει ιδιαίτερα τους μαθητές είναι η Έκθεση. Κάποιος μαθητής μου είχε πει πως αν ήξερε να γράφει Έκθεση δε θα ήταν μαθητής αλλά επιτυχημένος λογοτέχνης.
• Εφόσον η Έκθεση εντάσσεται στο σχολικό πρόγραμμα, άρα είναι μάθημα που μπορεί να διδαχθεί και εφόσον εξετάζεται σε όλες τις κατευθύνσεις, άρα όλοι μπορείτε να γράψετε Έκθεση.
• Το σύστημα εξέτασης της Έκθεσης σας δίνει από μόνο του πολλές δυνατότητες επιτυχίας. Πιστεύω πως όλοι μπορείτε να κατανοήσετε ένα κείμενο και να γράψετε την περίληψή του. Επίσης, μπορείτε να απαντήσετε στις ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου, με την πεποίθηση ότι καταλάβατε το θέμα του κειμένου. Το μόνο που θα σας επισήμαινα θα ήταν να μην ξεχνάτε πως:
—Είστε Έλληνες και γράφετε μόνο στα Νέα Ελληνικά!
—Το κείμενό σας θα το διορθώσουν άνθρωποι που μιλούν και καταλαβαίνουν μόνο τη Νέα Ελληνική Γλώσσα.
• Όσον αφορά τις λεξιλογικές ασκήσεις να θυμάστε ότι:
—Συνώνυμες είναι οι λέξεις που έχουν ίδια ή περίπου ίδια σημασία (π.χ. σπίτι - οικία).
—Αντώνυμες είναι οι λέξεις που έχουν αντίθετη σημασία (π.χ. ευαίσθητος – αναίσθητος).
—Παράγωγες λέγονται οι λέξεις που διατηρούν το ίδιο θέμα αλλά αλλάζοντας είδος κατάληξης μετατρέπονται σε άλλο είδος λέξης (π.χ. τραγουδώ = ρήμαθέμα λέξης: τραγουδ-παράγωγη λέξη: τραγούδι = ουσιαστικό).
—Σύνθετες είναι δυο (ή περισσότερες) λέξεις που συνδέονται σε μια και δίνουν σ’ αυτή τη σημασία και των δυο αρχικών λέξεων (π.χ. ανεβαίνω + κατεβαίνω = ανεβοκατεβαίνω).
• Μη φοβάστε να εκφράσετε την άποψή σας σε κάποιο θέμα, αρκεί να έχετε σωστά επιχειρήματα για να την υποστηρίξετε. Το περιεχόμενο της Έκθεσης έχει βέβαια κάποια τυποποιημένα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται σχεδόν σε όλα τα θέματα αλλά αυτό δε σας δεσμεύει απόλυτα.
• Τέλος, η έκφραση και το λεξιλόγιό σας δε χρειάζεται να θυμίζουν λογοτεχνία. Αρκεί να γράφετε καθαρά, κατανοητά και να χρησιμοποιείτε επίσημο-πληροφοριακό ύφος. Έκθεση γράφετε και όχι γράμμα στο φίλο σας!
4. Από την άλλη μεριά το μάθημα «Νεοελληνική Λογοτεχνία» είναι λογοτεχνία. Γι’ αυτό:
Να διαβάζετε τα εισαγωγικά σημειώματα στην αρχή ή στο τέλος του κάθε κειμένου. Σ’ αυτά περιέχονται στοιχεία που θα σας βοηθήσουν και στην κατανόηση του κειμένου αλλά κυρίως στην ανάλυσή του.
Την ίδια μελέτη να κάνετε και στα βιογραφικά σημειώματα των συγγραφέων. Γνωρίζοντας την τεχνοτροπία, τις επιρροές και τις σπουδές κάθε συγγραφέα μπορείτε εύκολα να σχολιάσετε το ύφος ή τη γλώσσα που χρησιμοποιείται σε κάποιο δεδομένο κείμενο.
Να διευκρινίσετε τη χρήση διάφορων λογοτεχνικών τεχνικών (ρητορικές ερωτήσεις, ειρωνεία, χρήση διαλόγου – μονολόγου, χρήση πολλών επιθέτων ή ρημάτων κ.τ.λ.) στην πλοκή του έργου.
5. Το τελευταίο μάθημα—απόρθητο φρούριο— που έχετε να αντιμετωπίσετε είναι η Ιστορία (είτε γενικής παιδείας είτε κατεύθυνσης):
o Ίσως να ακουστεί «παλιομοδίτικη» και άκρως τυποποιημένη η συμβουλή μου αλλά είναι το κυριότερο βήμα για να γράψετε στην Ιστορία: Κατανοήστε και Αποστηθίστε τα κεφάλαια που έχετε στην εξεταζόμενη ύλη! Οι ερωτήσεις που σας δίνουν στις εξετάσεις μπορεί να έχουν διάφορες μορφές (ανάπτυξης, αντιστοίχισης, επιλογής λάθους ή σωστού, διευκρίνισης όρων ή ορισμών) αλλά παράλληλα εξαντλούν όλη την διδαχθείσα ύλη. Όπως καταλαβαίνετε τα «SOS» δεν μπορούν να σας βοηθήσουν.
o Όσον αφορά την ανάπτυξη των πηγών έχετε ως βάση πάντα το αντίστοιχο κάθε φορά κεφάλαιο του σχολικού βιβλίου. Έτσι ή αναλύετε την πηγή και ακολούθως δίνετε στοιχεία από το βιβλίο ή το κάνετε συγχρόνως συνδυάζοντας στοιχεία της πηγής με αντίστοιχα του βιβλίου.
o Κάνετε πάντα αναφορά στην προέλευση (συγγραφέας, χρονολογία) της πηγής ελέγχοντας αν η πηγή είναι σύγχρονη ή ετερόχρονη του ιστορικού γεγονότος, οπότε θα διευκρινίσετε την εγκυρότητα και την ορθότητα της πηγής.
ΠΑΠΟΥΛΙΔΟΥ ΣΤΕΛΛΑ
ΚΛΑΣΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ