ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

1.    Τα οξύτονα αρσενικά σε –ητής γράφονται με η.

π.χ. φοιτητής

εξαιρούνται: ιδρυτής, μηνυτής, κριτής

2.    Τα οξύτονα αρσενικά σε –ιστής γράφονται με ι.

π.χ. πολεμιστής

εξαιρούνται: ληστής, εμπρηστής, δανειστής, αθροιστής

3.    Τα παροξύτονα αρσενικά σε –ίτης γράφονται με ι.

π.χ. μεσίτης

εξαιρούνται: ιδιοκτήτης, μαγνήτης

4.    Τα παροξύτονα αρσενικά σε –ώτης γράφονται με ω.

π.χ. στρατιώτης

εξαιρούνται: σηματοδότης, αγρότης, δεσπότης, τοξότης, δημότης

5.    Τα παροξύτονα αρσενικά σε –ώλης γράφονται με ω.

π.χ. βιβλιοπώλης

6.    Τα οξύτονα θηλυκά σε –ιά γράφονται με ι.

     π.χ. ελιά

      εξαιρούνται: τα παραγόμενα από ρήματα σε -εύω→γιατρειά, δουλειά

7.    Τα παροξύτονα θηλυκά σε –ία που παράγονται από επίθετα σε –ος ή από συνηρημένα ρήματα γράφονται με ι.

π.χ. σοφία, αδικία

8.    Τα παροξύτονα θηλυκά σε –εία που παράγονται από ρήματα σε –εύω γράφονται με ει.

π.χ. αλητεία

9.    Τα παροξύτονα θηλυκά σε –εία που παράγονται από επίθετα σε –ύς γράφονται με ει

π.χ. ευθεία

10.     Τα παροξύτονα θηλυκά σε –αία γράφονται με αι.

       π.χ. σημαία

       εξαιρούνται: θέα, ιδέα, παρέα, Τεγέα, Νεμέα

11.                       Τα παροξύτονα θηλυκά σε –όση γράφονται με ο.

π.χ. δόση

12.     Τα παροξύτονα θηλυκά σε –οσύνη γράφονται με ο.

        π.χ. δικαιοσύνη

13.     Τα παροξύτονα θηλυκά σε –ίδα γράφονται με ι.

        π.χ. εφημερίδα

εξαιρείται: χλαμύδα

14.     Τα παροξύτονα θηλυκά σε –όνα γράφονται με ο.

       π.χ. εικόνα

εξαιρούνται: χελώνα, Βαβυλώνα

15.     Τα προπαροξύτονα θηλυκά σε –ότητα γράφονται με ο.

       π.χ. αρχαιότητα

16.     Τα προπαροξύτονα θηλυκά σε –ίσσα γράφονται με σς.

       π.χ. πάπισσα

       εξαιρούνται: σάρισα, Λάρισα

17.     Τα προπαροξύτονα θηλυκά σε –ύτητα που προέρχονται από επίθετα που λήγουν σε –ύς γράφονται με υ.

       π.χ. βραδύτητα

18.     Τα προπαροξύτοναθηλυκά σε –υση που προέρχονται από ρήματα που λήγουν σε –ύνω και –ύω γράφονται με υ.

       π.χ. άμβλυνση, μήνυση

19.     Τα προπαροξύτονα θηλυκά σε –ιση που προέρχονται από ρήματα που λήγουν σε –ίζω γράφονται με ι.

π.χ. διαφήμιση

εξαιρείται: άθροιση

20.     Τα προπαροξύτονα θηλυκά σε –ηση που προέρχονται από συνηρημένα ρήματα γράφονται με η.

π.χ. κίνηση

21.     Τα προπαροξύτονα θηλυκά σε ωση που προέρχονται από ρήματα που λήγουν σε –ώνω γράφονται με ω.

π.χ. τελείωση

22.     Τα προπαροξύτονα θηλυκά σε -αινα γράφονται με αι.

       π.χ. δράκαινα

23.     Όλα τα ουδέτερα ουσιαστικά λήγουν σε –ο, -ι, -α

       εξαιρούνται: δάκρυ, δόρυ, δίχτυ, στάχυ, οξύ, βράδυ

24.     Τα παροξύτονα ουδέτερα σε –είο γράφονται με ει.

π.χ. κουρείο

εξαιρούνται: θηρίο, λοφίο, πτυχίο, βιβλίο, θρανίο, πεδίο, τοπίο, πλοίο

25.     Τα οξύτονα ουδέτερα σε –ητό γράφονται με η.

       π.χ. τρεχαλητό

       εξαιρείται: φυτό

26.     Τα οξύτονα ουδέτερα σε –ριό γράφονται με ι.

       π.χ. πλυσταριό

       εξαιρείται: μαγειρειό

27.     Τα παροξύτονα ουδέτερα σε –ώμα γράφονται με ω.

        π.χ. στρώμα

        εξαιρούνται: στόμα, όνομα

28.     Τα παροξύτονα ουδέτερα σε –ίδι γράφονται με ι.

        π.χ. ταξίδι

εξαιρούνται: φρύδι, μύδι, καρύδι, κρεμμύδι, Παλαμήδι

29.     Τα παροξύτονα ουδέτερα σε –τήρι γράφονται με η.

       π.χ. πατητήρι, ποτήρι

       εξαιρούνται: όσα έχουν ως δεύτερο συνθετικό τη λέξη «τυρί», π.χ. κεφαλοτύρι

30.     Τα παροξύτονα ουδέτερα σε –όνι γράφονται με ο.

       π.χ. αηδόνι

       εξαιρούνται: κυδώνι, αλώνι

31.     Τα προπαροξύτονα ουδέτερα σε –ημα γράφονται με η.

        π.χ. τηλεγράφημα

        εξαιρούνται: διάλειμμα, διάλυμα, ίδρυμα, μήνυμα, κώλυμα, κλίμα

32.     Τα προπαροξύτονα ουδέτερα σε –τήριο γράφονται με η.

        π.χ. παρατηρητήριο

        εξαιρούνται: μαρτύριο, κτίριο

ΕΠΙΘΕΤΑ

1.    Τα παροξύτονα και προπαροξύτονα επίθετα σε –ειος γράφονται με ει όταν:

·        είναι παράγωγα λέξεων που γράφονται με –ει

π.χ. αστείος

·        είναι σύνθετα με β΄συνθετικό παράγωγο της λέξης «γη»

π.χ. επίγειος

·        είναι παράγωγα ονομάτων ζώων

π.χ. πρόβειος

·        είναι παράγωγα κύριων ονομάτων

π.χ. Κυκλώπειος→Κύκλωπας

Τα υπόλοιπα παροξύτονα και προπαροξύτονα επίθετα  σε –ιος γράφονται με ι.

 π.χ.  όρθιος

εξαιρείται: όμοιος

2.    Τα οξύτονα επίθετα σε –ποιος γράφονται με –οι.

π.χ. οπλοποιός, επιπλοποιός

3.    Τα οξύτονα επίθετα σε –ηλός γράφονται με η.

  π.χ. χαμηλός

εξαιρούνται: δειλός, ψιλός

4.    Τα οξύτονα επίθετα σε –ικός γράφονται με ι.

π.χ. σημαντικός

εξαιρούνται: θηλυκός, γλυκός, δανεικός

5.    Τα οξύτονα επίθετα σε –ηρός γράφονται με η.

π.χ. ανθηρός

εξαιρούνται: ισχυρός, αλμυρός, γλαφυρός

6.    Τα οξύτονα επίθετα σε –εινός γράφονται με ει.

π.χ. ταπεινός, φωτεινός

εξαιρούνται: βραδινός, θερινός

7.    Τα παροξύτονα επίθετα σε –αίος γράφονται με αι.

π.χ. πηγαίος, ακμαίος

εξαιρείται: νέος

8.    Τα παροξύτονα ρηματικά επίθετα σε –τέος γράφονται με ε.

π.χ. διδακτέος

9.    Τα παροξύτονα επίθετα σε –λέος γράφονται με ε.

π.χ. θαρραλέος

εξαιρείται: κεφαλαίος

10.              Τα προπαροξύτονα επίθετα σε –ινος γράφονται με ι.

π.χ. ξύλινος, κίτρινος

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ

1)    Τα επίθετα που σχηματίζουν ομαλά παραθετικά δέχονται στο συγκριτικό και υπερθετικόβαθμότις καταλήξεις –ότερος και

–ότατος αντίστοιχα.

   π.χ. νέος→νεότερος, νεότατος

           ωραίος→ωραιότερος, ωραιότατος

2)    Τα παραθετικά που προέρχονται από τοπικά επιρρήματα που λήγουν σε –ω σχηματίζονται στο συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό με τις καταλήξεις –ώτερος και –ώτατος

π.χ. άνω→ανώτερος, ανώτατος

       κάτω→κατώτερος, κατώτατος

3)    Τα επίθετα που λήγουν σε –ής δέχονται στο συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό τις καταλήξεις –έστερος και –έστατος αντίστοιχα.

π.χ. επιμελής→επιμελέστερος, επιμελέστατος

4)    Τα επίθετα που λήγουν σε –ύς δέχονται στο συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό τις καταλήξεις –ύτερος και –ύτατος αντίστοιχα.

π.χ. βαθύς→βαθύτερος, βαθύτατος

5)    Τα παρακάτω επίθετα σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά

o       καλός→καλύτερος, κάλλιστος ή άριστος ή βέλτιστος

o       κακός→χειρότερος, χείριστος ή κάκιστος

o       μεγάλος→μεγαλύτερος, μέγιστος

o       μικρός→μικρότερος, ελάχιστος

o       λίγος→λιγότερος, ελάχιστος

o       πολύς→περισσότερος, πλείστος

o       ταχύς→ταχύτερος, τάχιστος

o       απλός→απλούστερος, απλούστατος

o       ίδιος→ιδιαίτερος, ιδιαίτατος

ΡΗΜΑΤΑ

1)    Τα ρήματα σε –ίζω γράφονται με ι και σχηματίζουν αόριστο σε –ισα.

π.χ. νομίζω→νόμισα

εξαιρούνται: πήζω, πρήζω, αθροίζω, δανείζω, αναβλύζω, δακρύζω, κατακλύζω, συγχύζω

2)    Τα συνηρημένα ρήματα σχηματίζουν αόριστο σε –ησα

π.χ. φίλησα

εξαιρείται: μέθυσα

3)    Τα ρήματα σε –αινω γράφονται με αι.

π.χ. μαθαίνω

εξαιρούνται: μένω, δένω, πλένω

4)    Τα ρήματα σε –ώνω γράφονται με ω.

π.χ. τελειώνω

5)    Τα ρήματα που λήγουν σε –νω και πριν από αυτό έχουν ένα από τα παρακάτω φωνήεντα ή διφθόγγους (-ι, -η, -υ, -ει) διακρίνονται σε:

§        αυτά που γράφονται με ι π.χ. κρίνω, δίνω

§        αυτά που γράφονται με η π.χ. αφήνω, σβήνω

§        αυτά που γράφονται με υ π.χ. διευθύνω, λύνω

§        αυτά που γράφονται με ει π.χ. κλείνω, προτείνω

6)    Τα ρήματα που λήγουν σε –έρνω γράφονται με ε.

π.χ. δέρνω

εξαιρείται: παίρνω

7)    Τα ρήματα που λήγουν σε –ιάσω γράφονται με ι.

π.χ. ροζιάζω

εξαιρούνται: μοιάζω, μονοιάζω, νοιάζομαι, αδειάζω, χρειάζομαι

8)    Τα ρήματα που λήγουν σε –άβω γράφονται με β.

π.χ. ανάβω

εξαιρούνται: παύω, αναπαύω

9)    Τα ρήματα που λήγουν σε –εύω γράφονται με υ.

π.χ. ταριχεύω

εξαιρούνται: κλέβω, σέβομαι

10)    Τα βαρύτονα ρήματα που λήγουν σε –λώ γράφονται με λ.

       π.χ. απειλώ

11)    Τα ρήματα που λήγουν σε –λλω γράφονται με λλ.

       π.χ. αναβάλλω

        εξαιρούνται: θέλω, οφείλω

12)    Τα ρήματα που λήγουν σε –σσω γράφονται με σσ.

        π.χ. συμπτύσσω

        εξαιρείται: αρέσω