ΑΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΜΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΚΘΕΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΟΙΝΕΣ

   Σκοπός της ποινής, γράφει ο Μπεκαρία, δεν είναι η εκδίκηση, αλλ’ ο σωφρονισμός αυτού που διέπραξε το αδίκημα και οα παραδειγματισμός των άλλων. Άρα, ο σκοπός της ποινής είναι η πρόληψη υπό δυο έννοιες: γενική πρόληψη του κακού, δηλαδή να αποτρέψει πολλούς άλλους από το να θελήσουν να αδικήσουν (σωφρονισμός) και ειδική πρόληψη, να αποτρέψει, δηλαδή, το συγκεκριμένο άτομο από το να ξαναεγκληματίσει.

   Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι, οποιαδήποτε κι αν είναι τα ελατήρια που ώθησαν το άτομο που διέπραξε το αδίκημα – έστω κι αν αυτά δε φαίνονται άμεσα – η ποινή που θα του επιβληθεί είναι αναγκαίο να έχει έναν εξαγνιστικό, καθαρτικό χαρακτήρα, μ’ άλλα λόγια να παίξει ένα ρόλο νουθέτησης κι όχι να φορτίζεται με το στοιχείο της εκδίκησης, γιατί τότε πια η τιμωρία παύει να είναι ποινή. Τιμωρία στα αρχαία ελληνικά σημαίνει, σε πρώτη σημασία, βοήθεια, αρωγή, συνδρομή. Κατά μια έννοια, συνδρομή παραμένει και με την έννοια της ποινής, εφόσον συμβάλλει στον «επανανθρωπισμό» του εγκληματία. Αντίθετα, μια πράξη βίας, αν αντιμετωπιστεί πάλι με βία, θα επιφέρει στην ψυχή του δράστη περισσότερο μίσος τόσο για τη δικαιοσύνη, όσο και για την κοινωνία, με αποτέλεσμα το έγκλημα να επαναληφθεί περισσότερο βίαιο και αποτρόπαιο, αλλ’ ίσως πιο τεχνικά σχεδιασμένο. Αν και τη δεύτερη φορά επιβληθεί τιμωρία πάλι με τη μορφή εκδίκησης, πιο σκληρή από την προηγούμενη, το μίσος θα αυξηθεί και θα ξαναεκτονωθεί σε τρίτο έγκλημα, ακόμη χειρότερο. Έτσι, είναι φανερό ότι θα έχουμε μια ακολουθία εγκλημάτων, συνοδευόμενη ταυτόχρονα από μια αντίστοιχη ακολουθία ποινών. Το κακό, λοιπόν, θα αναπαράγεται και το αποτέλεσμα θα είναι να «πείσουμε» τον εγκληματία να παραμείνει παντοτινός «πελάτης» των δικαστηρίων και των φυλακών.

    Με το σωφρονισμό του καταδικαζομένου πετυχαίνουμε το σημαντικότερο αποτέλεσμα, που έγκειται στο να πεισθεί αυτός για το έγκλημά του, ώστε όχι μόνο να μην το επαναλάβει, αλλ’ ούτε – στο μέτρο που μπορεί -  ν’ αφήσει κι άλλους να το διαπράξουν. Έτσι, ο χθεσινός εγκληματίας γίνεται σήμερα ανασχετικός παράγοντας στην επέκταση του εγκλήματος. Αυτό συνιστά την ουσία του πραγματικού σωφρονισμού. Γιατί είναι βέβαια  επιτυχία το να εμποδίσει η ποινή έναν εγκληματία να μην επαναλάβει την πράξη του, όμως το να μπορέσει να σωφρονίσει σε βάθος, με αποτέλεσμα να γίνει ο ίδιος εμπόδιο στην εγκληματική ενέργεια κάποιου άλλου, αποτελεί πολλαπλή επιτυχία και μόνο σ’ αυτήν τη βάση μπορεί να λειτουργήσει η δικαιοσύνη στην πιο άρτια μορφή της.

    Εάν, λοιπόν, η οικογένεια δεν κατόρθωσε να δώσει στο άτομο μια σωστή αγωγή, εάν το σχολείο ή το ευρύτερο περιβάλλον του το επηρέασαν αρνητικά στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς κι αν, τέλος, κάποια δυσλειτουργία ορισμένων θεσμών ή κάποια δυσμενής συγκυρία σε συνάρτηση με κάποιους υποκειμενικούς παράγοντες στον τομέα των διαπροσωπικών σχέσεων το οδήγησαν στο έγκλημα, οφείλει η πολιτεία, χρησιμοποιώντας το θεσμό της δικαιοσύνης, να επαναφέρει τον εγκληματία στην ευθεία και να τον προσανατολίσει σε κάποιες αξίες και να του εμπεδώσει κάποιες αρχές πείθοντάς τον έτσι ν’ αποφύγει νέες παρεκτροπές. Για πολλούς ευαισθητοποιημένους ανθρώπους η ποινή, στη μορφή, τουλάχιστον, που την ξέρουμε, είναι απαράδεκτη. Πιστεύεται ότι ο εγκληματίας είναι ψυχικά ασθενής και δεν χρειάζεται τιμωρία αλλά θεραπεία. Συνεπώς, η πολιτεία είναι προτιμότερο να κτίζει όχι φυλακές αλλά ειδικού τόπου θεραπευτήρια που να λειτουργούν ως εκπαιδευτήρια. Όσο κι αν μοιάζει χιμαιρική η φράση του Αδαμάντιου Κοραή πως «και η πλέον θηριώδης ψυχή, ακούουσα τα αθάνατα παραγγέλματα των αρχαίων συγγραφέων της ελληνικής γλώσσης, θα μεταβληθεί εις ενάρετον», εν τούτοις είναι πλέον ρεαλιστική. «Μόνο μορφώνοντας το κεφάλι του ανθρώπου, δε θα χρειαστεί ποτέ η πολιτεία να το κόψει», έλεγε ο Ουγκό.

    Η ποινή παίζει διπλό ρόλο. Πέρ’ από το σωφρονισμό αυτού που διέπραξε το αδίκημα πρέπει να συντελεί και στον παραδειγματισμό των άλλων. Όταν ο εγκληματίας τιμωρηθεί με πνεύμα σωφρονιστικό και τελικά πεισθεί για την ενοχή του, είναι φυσικό να παραδειγματιστούν και οι πολλοί όταν διαπιστώσουν ότι ο δράστης αποστρέφεται την πράξη του. Βλέποντας, δηλαδή, τον εγκληματία τιμωρημένο, μετανιωμένο και σωφρονισμένο, είναι δύσκολο να μην παραδειγματιστεί από αυτόν κάποιος που είχε ροπή προς την αδικία και να μην κρατηθεί μακριά από αυτή. Γιατί σε τελευταία ανάλυση δεν υπάρχει μεγαλύτερη δύναμη παραδείγματος απ’ αυτήν που προσφέρει ο σωφρονισμός του ίδιου του ενόχου.

    Φυσικά μια κοινωνία πρέπει να είναι δημοκρατική, αλλά δεν πρέπει να είναι αφελής. Δεν επιτρέπεται στ’ όνομα καμιάς δήθεν σωφρονιστικής σκοπιμότητας ή επίδειξης  ανοχής. Η τιμωρία – έστω και μικρή – πρέπει να είναι βέβαιο πως θα επιβληθεί. Η ατιμωρησία γεννά την ηθική παραλυσία κι εκτρέφει κάθε λογής αντικοινωνικές συμπεριφορές…..

Σ.Καργάκος

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1.                Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80-100 λέξεις.

2.                Ποια είναι τα δομικά μέρη της πέμπτης, τέταρτης και δεύτερης παραγράφου και με ποιο τρόπο αναπτύσσονται οι παράγραφοι;

3.                Ποια συλλογιστική πορεία χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην πρώτη, δεύτερη και έκτη παράγραφο;

4.                Σε ποιο γραμματειακό είδος ανήκει το κείμενο; Τεκμηριώστε την άποψή σας.

5.                Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας σε κάθε παράγραφο ξεχωριστά και γιατί;

6.                νουθέτηση, αρωγή, αποτρόπαιο, ανασχετικός, χιμαιρική, εξαγνιστικός, συνδρομή, συγκυρία, παρεκτροπή, παραδειγματισμός: να γραφεί ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε μια από τις παραπάνω λέξεις.

7.                « Μόνο μορφώνοντας το κεφάλι του ανθρώπου, δε θα χρειαστεί ποτέ η πολιτεία να το κόψει»: Να σχολιάσετε την άποψη του Ουγκό σε 70-80 λέξεις.

8.                Υποθέστε ότι ως συντάκτης της σχολικής εφημερίδας δημοσιεύετε ένα άρθρο στο οποίο καταθέτετε τα επιχειρήματά σας ενάντια στην επιβολή της θανατικής ποινής, ενώ ταυτόχρονα εξετάζετε τον ευρύτερο ρόλο της ποινής (500-600 λέξεις).